Madaxweyne Xasan Sheekh oo ku guuldareystay inuu mideeyo madaxda Federaalka

Muqdisho – Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa mar kale ku guuldareystay inuu isu keeno dhammaan xubnaha Golaha Wadatashiga Qaranka (GWQ) kulan lagu waday inuu ka qabsoomo magaalada Muqdisho, iyadoo madaxda maamulada Puntland iyo Jubbaland si rasmi ah u qaadaceen shirka, taasoo muujinaysa khilaafka baahsan ee ka dhex jira dowladda federaalka iyo dowlad goboleedyada.

Shirka, oo markii hore lagu qorsheeyay inuu qabsoomo 2-da May 2025, kadibna dib loogu dhigay 5-ta May, ayaan u suurtagelin inuu furmo, sababo la xiriira khilaafaadka u dhexeeya dhinacyada. Si degdeg ah ayuu Madaxweyne Xasan Sheekh ugu baaqay inuu kulanka maanta qabsoomo, inkastoo ay ka soo qeyb galeen keliya qaar ka mid ah madaxda.

Madaxda Puntland iyo Jubbaland – Saciid Cabdullaahi Deni iyo Axmed Maxamed Islaam (Axmed Madoobe) – ayaa si buuxda u diiday inay ka qeybgalaan, iyagoo sheegay in kulanka uu yahay mid aan loo dhameyn oo aan lagu saleynin wadatashi dhab ah. Shirka ayaa lagu waday in looga hadlo arrimo la xiriira amniga qaranka, midnimada dalka, dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab iyo horumarinta dhaqaalaha.

Masuuliyiinta ka soo qeyb galay waxaa ka mid ah Ra’iisul Wasaare Xamse Cabdi Barre, Axmed Cabdi Kaariye (Qoorqoor) oo matalaya Galmudug, Cabdicasiis Lafta-gareen oo matalaya Koonfur Galbeed, iyo Cali Guudlaawe oo ah madaxweynaha Hirshabeelle. Waxaa sidoo kale si gaar ah uga soo qeyb galay hoggaamiyaha SSC-Khaatumo, Cabdiqaadir Axmed Aw-Cali, oo dhowaan aqoonsi ka helay dowladda federaalka.

Balse maqnaanshaha Puntland iyo Jubbaland ayaa astaan u ah kala qeybsanaanta siyaasadeed ee sii qotomeysa, taas oo khatar gelin karta nabadda iyo xasiloonida Soomaaliya. Labada maamul waxay si adag uga soo horjeesteen wax ka beddelka dastuurka oo ay ku tilmaameen mid sharci darro ah, iyo sharciyo doorasho oo is khilaafsan.

Dooda kale ee ay muujiyeen ayaa ah in kheyraadka qaranka si caddaalad darro ah loo qeybsado, iyadoo ay jirto in Villa Soomaaliya si kaligeed ah u gaarto go’aanno iyada oo aan la tashan madaxda dowlad goboleedyada, arrintaas oo dhaawac weyn u geysatay qaab dhismeedka federaalka.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa sidoo kale lagu eedeeyay in uu si kedis ah u adeegsado hay’adaha dowladda sida Baarlamaanka si uu u meel mariyo isbedello doorasho, kuwaas oo ay mucaaradku sheegeen inay horseedi karaan muddo kororsi sharci darro ah. Madaxweynaha ayaa doonaya in dalka laga gudbiyo nidaamka doorasho ee dadban loona gudbo cod-bixinta qof iyo cod.

Dagaalka aan isku dubaridneyn ee lagula jiro Al-Shabaab ee koonfurta dalka ayaa sii xumeeyay iskaashiga dowladda iyo maamul goboleedyada. Ciidamada xoogga dalka ayaa lumiyay deegaanno istiraatiiji ah sida Aadan Yabaal, iyadoo mararka qaar lagu eedeeyo in Al-Shabaab ay si weyn ugu dhex milmeen hay’adaha ammaanka — taasoo lagu sababeeyo hoggaan la’aan.

Puntland ayaa dagaal ku qaaday kooxda ISIS iyada oo aan taageero ka helin Villa Soomaaliya, hase yeeshee guulo la taaban karo ayay ka gaareen, iyagoo la wareegay buuraleyda istiraatiijiga ah ee Cal-Miskaad.

Dhinaca Jubbaland, xiriirka liita wuxuu salka ku hayaa muranno doorasho iyo dagaallo dhowaan ka dhacay Ras Kambooni iyo Ceel-Waaq — kuwaas oo ay Jubbaland sheegtay in ay bilaabeen ciidamo federaal ah oo doonayay in ay meesha ka saaraan Axmed Madoobe.

“Suxufi maahan kaliya shir caadi ah, waa mishiinka siyaasadeed ee mustaqbalka Soomaaliya,” ayuu yiri mas’uul sare oo ka tirsan dowladda, oo codsaday in aan la magacaabin. “Waa go’aan la gaaray, doorashooyinka hadda la sameeyo waxay go’aamin doonaan haddii Soomaaliya ay hore u socoto ama si buuxda u kala jabto.”

Mas’uuliyiinta dowladda federaalka ayaa muujiyay rajo ah in Puntland iyo Jubbaland ay dib ugu soo laaban doonaan wada-hadalka, hase yeeshee labada maamul illaa iyo hadda ma muujin wax go’aan ah. Puntland waxay horay u shaacisay qorshe doorasho oo gaar u ah, iyadoo ku eedeysay Muqdisho in ay ku kacday kelitalisnimo iyo jebin dastuurka ah.

Guuldarrooyinka is-biirsaday ee la xiriira xalinta khilaafaadka federaalka iyo dagaalka Al-Shabaab iyo ISIS ayaa gelinaya Madaxweyne Xasan Sheekh xaalad adag, iyadoo dad badan ay aaminsan yihiin inuu si weyn u luminayo taageerada siyaasadeed, isla markaana uu wajaheyn karo mustaqbal siyaasadeed oo mugdi ku jiro.

Dadaallada uu ku doonayay inuu dib u helo sharciyadda siyaasadeed ayaa guul darreystay, halkii isku day oo uu ku doonayo in uu la heshiiyo madaxda maamul goboleedyada ayaa fashilmay. Khubaro siyaasadeed ayaa sheegaya in Madaxweynaha uu haatan wajahayo cadaadis gudaha iyo mid caalami ah, iyadoo dalal sida Mareykanka ay sidoo kale ka digayaan in ay joojin doonaan taageerada la siiyo dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab.

GAROWE ONLINE