Lugatoor: Soomaaliya Halis ayay ugu Jirtaa Inay Ku Laabato Dowlad La’aan Haddii Federaalka La Ilaalin Waayo

GAROOWE — Madaxweyne ku-xigeenka Puntland Ilyaas Cismaan Lugatoor ayaa Isniintii digniin culus ka soo saaray mustaqbalka Soomaaliya, isagoo sheegay in dalku uu wajahayo khatar uu dib ugu laaban karo fowdadii iyo qaran-la’aantii ka dhalatay burburkii dowladdii dhexe ee 1991, haddii nidaamka federaalka ee dalka u yaalla aan la difaacin.

Lugatoor wuxuu si toos ah farta ugu fiiqay Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, isagoo ku eedeeyay inuu dib u celiyay horumarkii qaranimada muddadii uu xilka hayay. Wuxuu ku dhaliilay inuu jebiyay dastuurka islamarkaana iska indhatiray heshiisyadii siyaasadeed ee aasaaska u ahaa nidaamka federaalka.

“Qaranimada Soomaaliya maanta waxay u janjeertaa dhabbihii gooni-u-goosadka ee Somaliland qaaday 1991-kii, halka Puntland ay weligeed u taagnaatay ilaalinta federaalka, inkasta oo ay ku kacday kharash siyaasadeed iyo mid amni,” ayuu yiri Lugatoor.

Khilaafka u dhaxeeya Puntland iyo dowladda federaalka ah ayaa gaaray meel sare bishii Maarso 2024, markii Puntland ay si rasmi ah u hakisay wadashaqeyntii kala dhaxeysay dowladda dhexe, taasoo ay uga hortimid wax-ka-beddelkii lagu sameeyay dastuurka dalka. Puntland waxay ku doodday in isbeddel kasta oo lagu sameynayo dastuurka uu u baahan yahay afti qaran oo ay dhammaan shacabka Soomaaliyeed ka qaybqaataan.

Lugatoor wuxuu sidoo kale ku eedeeyay dowladda dhexe in ay si siyaasadeysan u adeegsaneyso kheyraadka qaranka, si loo cadaadiyo maamul-goboleedyada aan la jaanqaadin aragtideeda siyaasadeed. Wuxuu si cad uga soo horjeestay abuurista maamulka cusub ee loo yaqaan “SSC-Khaatumo” oo laga dhisay deegaannada Sool, Sanaag iyo Buuhoodle – dhul ay Puntland sheegato in ay hoos tagaan.

“Dowladda federaalka waxay sii hurineysaa khilaafyada gobolka iyadoo aqoonsi siisay maamul aan heshiis lagu ahayn. Haddii aan wax laga beddelin jihada lagu socdo, maamul-goboleedyada qaarkood waxay bilaabi karaan qorshe gooni-u-goosad u eg kii Somaliland,” ayuu ku daray Madaxweyne ku-xigeenku.

Lugatoor wuxuu ugu baaqay madaxda dalka in la dhiso dowlad Soomaaliyeed oo ay dadkeedu si siman ugu wada jiraan, lana xaqiijiyo qeybsiga caddaaladda ku saleysan ee kheyraadka. Wuxuu xusay in Puntland diyaar u tahay inay door muuqda ka qaadato dhismaha nidaam daah-furan oo mideysan.

Digniinta Madaxweyne ku-xigeenka Puntland ayaa timid maalmo un kadib markii Madaxweyne Xasan Sheekh uu wareysi siiyay Al Arabiya, isagoo sheegay in dowladdiisu ay wada-hadallo kula jirto Puntland iyo Jubbaland si loo dejiyo xiisadaha siyaasadeed. Xasan Sheekh wuxuu sheegay in wada-xaajoodyadu muhiim u yihiin qabsoomidda doorashooyinka goleyaasha deegaanka iyo hirgelinta isbeddelada qaran.

Soomaaliya ayaa weli ku jirta dadaallo ay ku dhiseyso hay’adaha dowladeed tan iyo burburkii 1991-kii. Nidaamka federaalka ee la hirgeliyay billowgii 2000-meeyadii ayaa loogu talagalay inuu xalliyo kala duwanaanshaha dalka, balse khilaafaadka u dhaxeeya dowladda dhexe iyo dowlad-goboleedyada ayaa weli ah caqabad weyn oo horseeda xasillooni darro siyaasadeed oo joogto ah.

GAROWE ONLINE